|
Portrætinterview "Færøerne - mit livs
traume og gave" af Anna V. Ellingsgaard i den færøske
avis Sosialurin 17. marts 2006.
Teksten er på færøsk. (Se evt. tysk
oversættelse)
Lisbeth Nebelong:Spurningurin er jú, um ein donsk kvinna
yvirhøvur kann loyva sær at skriva eina søgu
um ein føroyskan drong. Rithøvundurin Lisbeth Nebelong
ivast, men bert eina løtu. Til heystar sleppur spurningurin
at standa sína roynd, tá Lisbeth Nebelong gevur
út sína aðru “føroysku” skaldsøgu.
Í gongini standa kuffertini pakkaði. Í tí,
hon setur seg við borðið, avdúkar rithøvundurin
Lisbeth Nebelong, at summarfuglarnir í búkinum leika
í so ríkiliga í beint nú. Ikki av
at skula í flogfarið til Danmarkar um eina løtu.
Men tí, í tí eina kuffertinum liggur nú
enn eitt kapittul til hennara nýggju skaldsøgu um
føroyska skiparasonin Kára.
- Ja, eg má viðganga, at eg illa fái slept hesum
tankanum, um ein donsk kvinna yvirhøvur kann loyva sær
at skriva eina skaldsøgu um ein føroyskan drong.
Tað eru tað uttan iva ymsar meiningar um. Men tað
taki eg við, tí nú er ongin vegur aftur, sigur
Lisbeth Nebelong, sum júst hevur verið í Føroyum
og savnað tilfar, so hon kann leggja seinastu hond á
sína aðru “føroysku” skaldsøgu.
Gongst, sum ætlað, kemur bókin út í
heyst.
Í pápasa fótasporum ella?
Bókin um Kára er samtundis tann næsta einum
tríverki, har lagnurnar hjá føroyska Kára
og donsku Lisu snara seg inn og út úr hvørji
aðrari. Í fyrru bókini, Når engle spiller
Mozart, var 44 ára gamla Lisa miðdepil við føroyska
fullveldisstríðnum sum leiktjaldi. Í nýggju
bókini tekur høvundurin lesaran við aftur í
60ini, har vit fylgja Kára, ungdómssjeikinum hjá
Lisu, sum hesuferð er høvuðspersónur. Men
umframt at vera ein lýsing av unga dronginum, er bókin
eisini ein breið ættarliðs- og tíðarlýsing
av einum spírandi føroyskum vælferðarsamfelagi,
har mamma Kára fer út at arbeiða hálva
tíð, og pápin vinnur so væl, at tey kunnu
flyta í nýggj hús í Hoyvík
- Eg havi leingið havt hug at siga søguna um 60ara
ættarliðið, sum jú var tað fyrsta, sum
veruliga hevði møguleikan at velja. Fyri Kára
inniber valið samstundis nakrar øðrvísi
og átrokandi spurningar, sum eg hevði hug at djúpa
meg í, sigur Lisbeth, og sipar til, at tað onkursvegna
liggur í luftini, at Kári verður sjómaður,
líka sum pápin. Sum smádrongur droymir Kári
sínar skiparadreymar, meðan hann gongur og leingist
eftir pápanum. Men tá hann umsíðir fær
møguleikan at fara ein túr til skips, verður
hann greiður yvir, at tað kortini ikki er sjómaður,
hann skal verða.
- Í bókini lati eg Kára og maskinmeistaran
hava nøkur prát um hetta at velja sjólívið
og at velja sum heild. Prátini hava við sær,
at Kári umsíðir torir at seta orð á
sín innasta dreym, sum er at gerast professionellur selloleikari.
Fyri Kára fær avgerðin nakrar heilt ítøkiligar
avleiðingar, sum tvinga hann at umhugsa alla sína framtíð
í einum heilt øðrum ljósi og møguliga
í einum heilt øðrum landi. Tað eru tankar
sum hesir, eg í løtuni royni at seta meg inn í,
greiðir Lisbeth frá.
Ein mannfólkaverð
Og tað er her, summarfuglarnir í búkinum byrja
at flagsa. Tí sum høvundurin sigur
- Hvat veit eg, ein donsk kvinna um hvat tað vil siga, av
vera ein ungur føroyskur drongur? Og hvat verður tað
fyri ein “føroysk” søga, eg við
mínum donsku brillum fái fortalt? Eg kann royna
at vera saklig og annars gera mítt kanningararbeiði
so gjølla, sum til ber. Men tá samanum kemur, verður
ein søga jú altíð litað av høvundanum,
ásannar Lisbeth.
Ein niðurstøða hjá høvundanum í
hesum sambandi var, at fyri at kunna gera eina lýsing av
tvídráttinum hjá Kára, mátti
hon fáa innlit í tað lívið, hann
velur frá. Tískil fór Lisbeth í fjør
ein túr til skips við línubátinum Brestur,
har hon mynstraði við sum dekkari.
- Tað var ein fínur túrur saman við ótruliga
fittum monnum. Men teir ansaðu øgiliga væl eftir,
at eg ikki arbeiddi ov nógv, flennir Lisbeth, sum sostatt
hevði ríkan møguleika at ganga og eygleiða
hesa heilt serligu mannfólkaverðina. Hon greiðir
frá, at sjálvt um hon brúkar upplivingarnar
á túrinum í bókini, er tað, sum
hendir fyri Kára umborð, í allar mátar
ein fiktiv søga.
- Men ein fiktiv søga skal framvegis verða sannførandi.
Fyri meg hevði tað til dømis illa borið til
lýst løgna sjónleikin, tá trolið
verður tikið inn, um eg ikki hevði roynt tað í
veruleikanum. Eisini ræður tað ein heilt serligur
stemningur millum manningina umborð, sum eg mátti uppliva,
fyri at geva prátinunum millum Kára og maskinmeistaran
rætta tónan, sigur Lisbeth.
Søgan um Kára leiðir høvundan víða
um, má sigast. Á hesi vitjanini í Føroyum
hevur Lisbeth nevniliga nýtt høvið at tosa við
ungar føroyskar tónleikarar um millum annað
hetta at verða noyddur at flyta av landinum fyri at fylgja
sínum dreymi.
- Her er tað stutt sagt mítt forvitni, sum drívur
meg. Er tjóðskapur, uppvøkstur og fortíðin
nakað, tú kanst smoyggja av tær, ella hvat hendir,
um tú roynir, spyr Lisbeth og letur spurningin hanga í
luftini.
Hjálandaarvurin
Meðan spentu viðurskiftini millum Føroyar og Danmark
var ein drívmegi í Når engle spiller Mozart,
eru politiskir tjóðskaparspurningar ikki sum so ein
partur av søguni um Kára. Og tó – Lisbeth
er skjót at staðfesta , at tað neyvan slepst undan,
at onkur útgáva av postkolonialum hugburði sníkir
seg inn í sjónarhornið við tað, at hon
er dani. Kortini heldur hon seg við vissu kunna siga, at søgan
um Kára hvørki er umberandi, dømandi ella
ein roynd at vekja samhuga. Tað hevur í øllum
førum ikki verið ætlanin. Hvat so sníkir
seg inn ótilvitað, er ein annar spurningur.
- Fyri meg er tað mest umráðandi at vera til staðar
í søguni, meðan eg skrivi, so eg siti ikki við
analytiskum eygum og meti um, hvørt hetta ella hatta brotið
inniber ein fjaldan postkolonialan tvídrátt til
dømis. Hinvegin – eg havi beint nú skrivað
eina senu, har Kári ikki longur skal sita saman við
sínum danska vini Óla í skúlanum -
sum forrestin er sonur ein kommandørkapteyn í Mjørkadali,
men í staðin nú skal sita saman við føroyska
Jákupi, sum eisini er sonur ein skipara. Handan senan kann
ivaeyst gerast sera áhugaverd, sæð við postkolonialum
brillum, grunar Lisbeth.
Hvørki við tí fyrru ella við hesi skaldsøguni
hevur Lisbeth sæð tað sum sína skyldu at
geva einum kúgaðum minniluta eina rødd ella
at umbera eitt hjálandaveldi, hvørs leivdir hon
onkursvegna er partur av - ella hvat nú kundi hugsast at
verið hennara postkoloniala ørindi. Tann støðan
hevði verið ein heilt onnur, ásannar Lisbeth, um
hon skrivaði um Grønland, sum eftir hennara tykki er
eitt díki av danskari skuldarkenslu.
Á flog ...
Drívmegin aftanfyri søguna um fyrst Lisu og síðani
Kára er heldur ikki ein brádligur áhugi fyri
einum lítlum eksotiskum landi. At tað er so umráðandi
fyri Lisbeth at siga hesa søguna kemst av, at hon sjálv
heldur seg hava eina heilt serliga føroyska søgu
at fortelja, við tað at hon hevur støði í
eini mynd av Føroyum, sum røkkur líka frá
barndómsminnum til tað granskandi akademiska eygað
- Burtursæð frá at vera mín lívslangi
kærleiki, er Føroyar eisini mítt lívs
løstur og gáva. Eg græt, tá eg sum
10 ára gomul varð noydd at flyta til Føroyar,
tí pápi mín fekk starv hjá ríkisumboðnum.
Og eg græt uppaftur verri, tá vit tvey ár
seinni fluttu aftur til Danmarkar. So skjótt eg fekk møguleikan,
fór eg aftur til Føroyar sum 19 ára gomul,
tá eg starvaðist sum vikar á nunnuskúkanum
í eitt ár, fortelur Lisbeth, sum seinni hevur verið
á fleiri reportaguferðum í Føroyum sum
journalistur. Í sambandi við sína útbúgving
sum Master of Public Management skrivaði Lisbeth harumframt
eina ritgerð um føroysku fullveldistilgongdina og eina
um arbeiðið við føroysku grundlógini.
Føroyar er við øðrum orðum vorðið
ein partur av Lisbeth, sjálvt um hon má ásanna,
at hon ongantíð kemur at hoyra heima her.
- Tað er so nakað, eg ikki fái broytt. Men so er
tað alt tað, eg sjálv kann gera av við at velja
og velja frá. Kjarnin í báðum søgunum
er, tá saman um kemur, tann æviga leitanin hjá
okkum menniskjum eftir okkara virðum, samleika og tí,
vit vilja við okkara lívi. Sjálv bleiv eg næstan
50, áðrenn eg fyri trimum árum síðani
tók dik á meg og fylgdi mínum ungdómsdreymi
um at gerast rithøvundur. Stóran part av tíðini
føli eg meg sum ein lunda, sum fer skvatlandi eftir aldunum
og roynir at koma sær at flog. So knappliga er hon har,
kenslan av at flugva – og av at kenna seg sum heimsins lukkuligasta
menniskja eina løtu.
|
